نگاه کاوشگر

من بیش از هر زمان دیگری به این نتیجه رسیده‌ام که نوآوری یک اتفاق فردی یا صرفاً فناورانه نیست؛ نوآوری حاصلِ کارکرد درست یک اکوسیستم است.
در اکوسیستمی که نقش‌ها شفاف نیستند، سیاست‌گذار، کسب‌وکار، دانشگاه و فناوری هرکدام ساز خودشان را می‌زنند و حتی هوش مصنوعی هم نمی‌تواند معجزه کند.

هوش مصنوعی فقط یک ابزار قدرتمند است؛
این ساختارها، قواعد بازی و تعریف نقش‌ها هستند که مشخص می‌کنند این ابزار به خلق ارزش منجر می‌شود یا به اتلاف منابع.

در این مصاحبه درباره این صحبت کرده‌ام که چرا بدون بازتعریف نقش‌ها در اکوسیستم نوآوری، نه تحول دیجیتال شکل می‌گیرد و نه بهره‌گیری واقعی از AI.
اگر به آینده نوآوری، اقتصاد و فناوری فکر می‌کنیم، باید از همین‌جا شروع کنیم:
اکوسیستم مهم‌تر از تکنولوژی است.

«سیدمجتبی میرجعفری» رئیس انجمن تحول دیجیتال و هوش مصنوعی صنعت و معدن کشور و مدیرعامل گروه مشاوران آفرینش سامانه مهر در مورد تحول دیجیتال معدن و فولاد با «می‌متالز» بیان کرد:صنعت راهی جز توجه ویژه به انقلاب صنعتی ۴ و ۵ ندارد/ در ایمیدرو، برنامه‌ریزی برای تحول دیجیتال در کل زنجیره معدن و فولاد در نظر گرفته شده است

بهاره خازنی، مدیر نوآوری، هوشمندسازی و امنیت ایمیدرو از برگزاری قریب‌الوقوع فراخوان همکاری با شرکت‌های توانمند ایرانی در حوزه هوشمندسازی معادن و صنایع معدنی خبر داد و تأکید کرد این فراخوان‌ها با رویکرد عملیاتی و مسئله‌محور برگزار می‌شوند تا به بهبود بهره‌وری، مدیریت انرژی هوشمند و کاهش هزینه‌های تولید در زنجیره معدن و صنایع معدنی کشور بینجامند.

نوآوری چه زمانی جان می‌گیرد و در کدام نظام‌های سیاسی پر پرواز می‌گشاید؟ البته پاسخ به این پرسش ساده نیست. تجربه نشان می‌دهد نوآوری بیشتر در مکان‌هایی رشد می‌کند که هم ثبات نسبی دارند و هم اقتصادشان بر پایه رقابت شکل گرفته است.

آموزش تحول دیجیتال امروز مهم‌ترین رکن موفقیت سازمان‌ها در عصر پرسرعت فناوری است. کافی است نگاهی به اطراف خود بیندازیم؛ از اپلیکیشن‌های ساده بانکی گرفته تا سیستم‌های پیچیده هوش مصنوعی در صنایع بزرگ، همه‌جا نشانه‌های تحول دیجیتال دیده می‌شود. سرعت این تغییرات آن‌قدر زیاد است که سازمان‌هایی که حتی برای مدت کوتاهی از قافله عقب بمانند، به‌سختی می‌توانند جایگاه از دست رفته‌شان را باز پس گیرند.
اما پرسش اساسی اینجاست: چه چیزی موفقیت در این مسیر را تضمین می‌کند؟ پاسخ ساده اما عمیق است؛ آموزش.

برنامه هفتم توسعه، تحقق رشد اقتصادی ۸ درصدی را هدف‌گذاری کرده است؛ هدفی که طبق متن قانون، بیش از ۳۵ درصد آن باید از محل ارتقای بهره‌وری به دست آید. با توجه به محدودیت‌های جدی سرمایه‌گذاری جدید، فشارهای مالی و شرایط اقتصادی کشور، دستیابی به این سطح از رشد بهره‌وری، جز از مسیر تحول دیجیتال و توسعه اقتصاد دیجیتال امکان‌پذیر نیست. اکنون، تنها چهار سال تا پایان این برنامه باقی مانده و هر تأخیر در تبیین و اجرای این مسیر، تحقق هدف رشد اقتصادی را عملاً غیرممکن می‌کند.

اقتصاد جهانی در سال‌های اخیر وارد مرحله‌ای تازه شده است؛ مرحله‌ای که در آن فناوری‌های دیجیتال نه صرفاً ابزار کمکی، بلکه زیربنای اصلی فعالیت‌های اقتصادی هستند. آنچه با عنوان «اقتصاد دیجیتال صنعتی» شناخته می‌شود، دیگر یک انتخاب یا شعار آینده‌نگرانه نیست، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقا، رشد و رقابت در دنیای امروز به شمار می‌آید.

آموزش تحول دیجیتال صنعتی امروز به یکی از حیاتی‌ترین نیازهای صنایع ایران تبدیل شده است، به‌ویژه در حوزه‌های معدن، نفت و گاز و پتروشیمی. در دنیایی که موج تحول دیجیتال همه صنایع را در بر گرفته، این حوزه‌ها به‌دلیل چالش‌های ایمنی، هزینه‌های سنگین و فشار رقابت جهانی بیش از همیشه به آموزش دیجیتال وابسته‌اند.

تحول دیجیتال با شعار پیش نمی‌رود.
راه واقعی، اجرای پایلوت‌های عملی و حرکت گام‌به‌گام است.
دولت هم باید تسهیل‌گر و تضمین‌گر بازار باشد، نه مجری مستقیم.
آینده دیجیتال ایران به عملگرایی گره خورده، نه توهم پیشرفت.
یادداشت من را در پیوست بخوانید (۵ دقیقه زمان مطالعه)

اقتصاد دیجیتال ایران در تقاطع تحول و تردید؛ آیا دولت می‌تواند بازیگر باشد یا مانع؟ در این اپیزود ویژه از دیباگر، کیاداود اسفندیاری میزبان دکتر جعفری (کارشناس و متخصص در حوزه تحول دیجیتال و اقتصاد دیجیتال) است تا در این ، به واکاوی جایگاه ایران در نقشه جهانی اقتصاد دیجیتال بپردازند. صنایع سنتی ایران چگونه می‌توانند از این موج فرصت‌ساز عبور کنند؟ آیا سیاست‌های رگولاتوری دولت، شتاب‌دهنده است یا ترمز توسعه؟ از چالش‌های زیرساختی تا دست های نامرئی، این گفت‌وگو پشت پرده تحول دیجیتال ایران را فاش می‌کند.

در قسمت دوم نکست تاک ۹ (کافه گپ مرکز نوآوری نکسترا) میزبان میهمانان متخصص و فعال در حوزه اینترنت اشیا ایران بودیم که درباره زیر بم‌های اینترنت اشیا در ایران مطالب مهمی را بیان کردند. و توصیه‌های کلیدی و کاربردی را به متخصصان و سایر مدیران ارائه دادند.

جناب آقای میرجعفری: رییس کمیسیون اینترنت اشیا ایران
جتاب آقای قیصری: مدیر تحول و نوآوری هلدینگ امید
جناب آقای شکیبافر: معاونت توسعه فناوری دیجیتال مپنا دیجیتال

در قسمت اول نکست تاک ۹ (کافه گپ مرکز نوآوری نکسترا) میزبان میهمانان متخصص و فعال در حوزه اینترنت اشیا ایران بودیم که درباره زیر بم‌های اینترنت اشیا در ایران مطالب مهمی را بیان کردند.

جناب آقای میرجعفری: رییس کمیسیون اینترنت اشیا ایران
جتاب آقای قیصری: مدیر تحول و نوآوری هلدینگ امید
جناب آقای شکیبافر: معاونت توسعه فناوری دیجیتال مپنا دیجیتال

تهران- ایرنا- معاون برنامه ریزی و توسعه کسب و کار وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: استفاده و بهره گیری از هوش مصنوعی در بخش صنعت و معدن نه یک انتخاب بلکه یک الزام و ضرورت است.

تجربه جنگ‌های کوتاه‌مدت در عصر مدرن نشان داده است که پیامدهای اقتصادی و فناورانه چنین بحران‌هایی، گاه فراتر از اثرات فیزیکی و جغرافیایی آن‌هاست. جنگ ۱۲ روزه اخیر، اگرچه از نظر شدت و گستره محدود بود، اما بار دیگر شکنندگی زیرساخت‌های سنتی و آسیب‌پذیری مدل‌های قدیمی توسعه را در ایران آشکار کرد.

در جهانی که هوش مصنوعی به ستون فقرات تحول دیجیتال و موتور محرک اقتصاد آینده تبدیل شده است، ایران نیز تلاش می‌کند جای خود را در این زیست‌بوم فناورانه پیدا کند. اما آنچه امروز شاهد آن هستیم نه یک حرکت منسجم، اولویت‌دار و مسئله‌محور، بلکه ترکیبی از شور تبلیغاتی، سندزدگی، و پراکندگی نهادی است که نه‌تنها ما را به مقصد نمی‌رساند، بلکه خطر انحراف بلندمدت از مسیر تحول دیجیتال واقعی را افزایش داده است.

وقتی «تغییر» دیگر یک انتخاب نیست در جهانی که فناوری با شتابی بی‌سابقه در حال بازتعریف قواعد رقابت است، سازمان‌ها ناگزیرند خود را بازآفرینی کنند. تحول دیجیتال دیگر یک پروژه انتخابی یا لوکس نیست، بلکه به ضرورتی حیاتی برای بقا و رشد تبدیل شده است. اما این مسیر، مسیری روشن و مستقیم نیست. پر است از پیچیدگی‌های فنی، مقاومت‌های سازمانی، و تصمیم‌گیری‌هایی که پیامدهای بلندمدت دارند.

در دنیای امروز که اقتصاد جهانی به شدت به زنجیره‌های ارزش وابسته شده است، توانمندی در مدیریت بهینه این زنجیره‌ها دیگر یک مزیت رقابتی نیست؛ بلکه یک الزام حیاتی برای بقا محسوب می‌شود. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این زنجیره‌ها، ارتباط میان معادن، صنایع و بنادر است. بدون پیوند هوشمندانه میان “معدن تا بندر”، هیچ صنعتی نمی‌تواند در بازارهای جهانی پایدار بماند.

در آغاز سال ۱۴۰۴، رهبر معظم انقلاب با نگاهی آینده‌نگرانه، راهبردی و برخاسته از شناخت عمیق شرایط اقتصادی کشور، سال جدید را با عنوان سرمایه‌گذاری در تولید نام‌گذاری کردند. این نام‌گذاری یک پیام روشن دارد: برای عبور از وضعیت پیچیده و پرچالش اقتصادی کشور، باید تمرکز اصلی را بر افزایش توان تولید ملی و ارتقاء بهره‌وری آن قرار دهیم. اما این سؤال اساسی مطرح است که آیا با رویکردها و ابزارهای سنتی، می‌توان به این هدف دست یافت؟ پاسخ این سؤال، بدون تردید منفی است.

در سال ۲۰۲۵، صنایع در سراسر جهان خود را در نقطه‌ای حیاتی می‌بینند؛ جایی که فناوری دیگر یک انتخاب یا امکان لوکس نیست، بلکه ستون فقرات رقابت‌پذیری و تداوم کسب‌وکارها شده است. از کارخانه‌های تولیدی گرفته تا صنایع خدماتی، همه به نوعی درگیر فرآیند تحول دیجیتال هستند. اما آنچه تفاوت ایجاد می‌کند، میزان درک صنایع از این تحولات و نحوه‌ی سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای بهره‌برداری از آن‌هاست.

اقتصاد ایران در نقطه‌ای قرار دارد که ادامه مسیرهای سنتی توسعه، نه‌تنها چالش‌های فعلی را حل نمی‌کند، بلکه مشکلات ساختاری بیشتری ایجاد خواهد کرد. درحالی‌که کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه با تفکر خارج از چارچوب (Out of the Box Thinking)، مسیرهای جدیدی را برای رشد اقتصادی و بهره‌وری پیدا کرده‌اند، ما همچنان درگیر الگوهای سنتی و ناکارآمد هستیم که مبتنی بر سرمایه‌گذاری‌های کلان، زمان طولانی و بازدهی نامطمئن است.

گزارش جدید IBM با عنوان “تحول هوش مصنوعی در صنایع” نشان می‌دهد که چگونه ۱۰ صنعت کلیدی از هوش مصنوعی برای ایجاد مزیت رقابتی، بهینه‌سازی عملیات و نوآوری در محصولات و خدمات خود استفاده می‌کنند.
این گزارش، بینش‌های ارزشمندی در مورد تأثیرات گسترده هوش مصنوعی در حوزه‌های بانکداری، مخابرات، خدمات عمومی، خرده‌فروشی، خودروسازی، انرژی، بهداشت و درمان، بیمه و علوم زیستی ارائه می‌دهد. یکی از نکات کلیدی این گزارش این است که بهره‌گیری صرف از هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری کافی نیست؛ بلکه شرکت‌هایی که به دنبال نوآوری و تغییر مدل‌های کسب‌وکار خود هستند، موفق‌تر خواهند بود.
در این گزارش، مطالعات موردی واقعی از شرکت‌های پیشرو ارائه شده است که نشان می‌دهد چگونه سازمان‌ها با سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی، بهره‌وری را افزایش داده و به رشد پایدار دست یافته‌اند.

گزارش جدید IBM با عنوان “تحول هوش مصنوعی در صنایع” نشان می‌دهد که چگونه ۱۰ صنعت کلیدی از هوش مصنوعی برای ایجاد مزیت رقابتی، بهینه‌سازی عملیات و نوآوری در محصولات و خدمات خود استفاده می‌کنند.
این گزارش، بینش‌های ارزشمندی در مورد تأثیرات گسترده هوش مصنوعی در حوزه‌های بانکداری، مخابرات، خدمات عمومی، خرده‌فروشی، خودروسازی، انرژی، بهداشت و درمان، بیمه و علوم زیستی ارائه می‌دهد. یکی از نکات کلیدی این گزارش این است که بهره‌گیری صرف از هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری کافی نیست؛ بلکه شرکت‌هایی که به دنبال نوآوری و تغییر مدل‌های کسب‌وکار خود هستند، موفق‌تر خواهند بود.
در این گزارش، مطالعات موردی واقعی از شرکت‌های پیشرو ارائه شده است که نشان می‌دهد چگونه سازمان‌ها با سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی، بهره‌وری را افزایش داده و به رشد پایدار دست یافته‌اند.

صنعت معدن از جمله صنایعی است که با چالش‌های متعدد مانند هزینه‌های عملیاتی بالا، توقفات ناگهانی تجهیزات، کاهش بهره‌وری و تأثیرات زیست‌محیطی مواجه است. استفاده از هوش مصنوعی (AI) در این حوزه به عنوان یک راهکار نوآورانه، به بهینه‌سازی عملیات صنعتی، پیش‌بینی خرابی تجهیزات و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند. در این مقاله، نقش هوش مصنوعی در بهینه‌سازی فرآیندهای معدنی، مزایا، چالش‌های پیاده‌سازی و یک مطالعه موردی از کاربرد AI در شرکت ریوتینتو (Rio Tinto) مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

صنایع نفت، گاز و پتروشیمی از بزرگ‌ترین منابع تولید آلاینده‌های زیست‌محیطی در جهان هستند. آلودگی هوا ناشی از این صنایع نه تنها بر سلامت انسان تأثیر می‌گذارد، بلکه یکی از علل اصلی تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی به شمار می‌رود. تحول دیجیتال می‌تواند در کاهش این آلودگی‌ها نقش بسزایی ایفا کند، چرا که با بهبود کارایی، بهره‌وری و بهینه‌سازی فرآیندها می‌تواند میزان مصرف انرژی را کاهش داده و از انتشار آلاینده‌ها بکاهد. در این مقاله، به تحلیل اثرات تحول دیجیتال در کاهش آلودگی هوا و بهینه‌سازی فرآیندها در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی خواهیم پرداخت.

مقدمه  بحران انرژی در ایران یکی از چالش‌های اساسی اقتصادی و زیست‌محیطی کشور است که ناشی از مصرف بالای انرژی، ناکارآمدی شبکه‌های توزیع، عدم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و اتلاف گسترده انرژی در بخش‌های صنعتی، تجاری و خانگی است. با توجه به افزایش تقاضای انرژی، کاهش منابع فسیلی و فشارهای بین‌المللی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، ایران باید به تحول دیجیتال در مدیریت انرژی به عنوان یک راهکار کلیدی نگاه کند. همکاری میان بخش خصوصی و دولتی در این مسیر ضروری است، زیرا دولت می‌تواند بسترهای قانونی و مالی لازم را فراهم کند و شرکت‌های خصوصی می‌توانند نوآوری و راهکارهای فنی را ارائه دهند.

اقتصاد دیجیتالی به‌عنوان یکی از ارکان تحول اقتصادی جهان، نقشی کلیدی در افزایش بهره‌وری، رشد اقتصادی، و نوآوری در صنایع مختلف ایفا می‌کند. برنامه هفتم توسعه ایران نیز به‌دنبال گسترش سهم اقتصاد دیجیتالی در تولید ناخالص داخلی است. اما این هدف تنها با شناسایی دقیق چالش‌ها و بهره‌برداری از ظرفیت‌های بالقوه امکان‌پذیر خواهد بود.